مجله حقوقی دلتا

نامزدي يا وعده ازدواج، پيماني است كه بين دو نفر، به منظور ازدواج در آينده برقرار مي‌شود.

نامزدي يكي از بهترين دوران آشنايي بين زن و مرد است كه البته گاهي به دلايلي منجر به جدايي زوج‌ ها از يكديگر مي‌شود. جدايي در هر صورت باعث خسارات مادي و معنوي بين طرفين مي‌شود و چه بسا برخي از خسارات قابل جبران نيستند. حال اين سؤال مطرح مي‌شود كه در صورت بر هم زدن نامزدي از طرف يكي از نامزدها ديگري مي‌تواند مطالبه خسارت كند؟ در ارتباط با اين موضوع در مجله دلتا بررسي شده است. در ادامه با مجله حقوقي دلتا همراه باشيد.

حقوق نامزدي
نامزدي پيماني است كه بين دو نفر به منظور ازدواج در آينده برقرار مي‌شود. بر اساس قانون مدني، بين افراد به صرف وعده ازدواج، پيوند و روابط زناشويي ايجاد نمي‌شود، حتي اگر تمام يا قسمتي از مهريه كه بين زن و مرد براي موقع ازدواج مقرّر گرديده، پرداخته شده باشد. بنابراين، هر يك از آن‌ها دختر يا پسر تا زماني كه عقد ازدواج جاري نشده، مي‌توانند از ازدواج، خودداري كنند و طرف ديگر نمي‌تواند، او را مجبور به ازدواج كند و يا به دليل امتناع از ازدواج، خسارتي مطالبه كند. لازم به ذكر است فاصله‌اي كه ميان عقد ازدواج تا مراسم عروسي برقرار مي‌شود و فرصت كافي به دختر و پسر مي‌دهد تا بعد از عقد رسمي و قبل از عروسي، از همديگر شناخت بيشتري كسب كنند نامزدي گفته مي‌شود. نامزدي به اين معنا كاملا جايز و قانوني است. اما در مواردي كه زن و مرد قصد ازدواج با يكديگر دارند ولي هيچ‌گونه صيغه عقد دائم يا موقت بين آن‌ها منعقد نشود، اين نامزدي باطل و مورد حمايت قانون قرار نمي‌گيرد.

بهم خوردن نامزدي در دوران عقد
از آن جا كه ازدواج، قراردادي مهم است، در قانون به مرد و زن اجازه داده شده كه تا آخرين لحظه قبل از وقوع عقد، از تصميم خود بازگردند. بنابراين هيچ يك از نامزدها نمي‌تواند از طريق قانوني، نامزد ديگر را مجبور به ازدواج كند. اما اگر يكي از نامزدها در به هم زدن نامزدي، مقصر باشد، نامزد ديگر مي‌تواند مطالبه خسارت كند. يكي از مواردي كه در مطالبه خسارت مطرح مي‌شود پس گرفتن هداياي رد و بدل شده در دوران نامزدي است. در واقع بر هم زدن نامزدي بدون علت موجه يك نوع سوء استفاده از حقي است كه در قانون در نظر گرفته شده و شخصي كه بدون علت و دليل موجه اقدام به بر هم زدن وصلت نامزدي مي‌كند مقصر است. از اين رو، زيان‌هاي ناشي از بر هم زدن ناموجه نامزدي، بر طبق قانون قابل مطالبه است.

خسارت معنوي ناشي از برهم خوردن نامزدي
همواره اين سؤال مطرح مي‌شود كه هرگاه در اثر به هم خوردن نامزدي بدون علت و دليل موجه، به حيثيت و آبروي نامزد ديگر يا به عواطف و احساسات او لطمه وارد شود، شخص زيان ديده مي‌تواند به اين دليل، مطالبه خسارت كند؟

بر اساس اصل ۱۷۱ قانون اساسي كه جبران خسارت معنوي را به رسميت شناخته، نامزد زيان ديده اين حق را دارد كه علاوه بر مطالبه خسارات مادي، جبران زيان‌هاي معنوي را نيز درخواست كند. شايان ذكر است پس از برهم خوردن نامزدي هر يك از نامزدها مي‌تواند به طرف ديگر رجوع كند و هديه‌اي را كه داده است پس بگيرد. اگر خود هدايا موجود نباشد، بايد قيمت آن هدايا به وي داده شود مگر آنكه آن هدايا بدون تقصير طرف ديگر ازبين رفته باشد. هرگاه وصلت منظور در اثر فوت يكي از نامزدها به هم بخورد و هديه داده شده در اثر تقصير متوفي تلف شده باشد، رجوع به قيمت ممكن نيست.

در صورتي كه دو نفر با يكديگر پيمان نامزدي بسته باشند و قول ازدواج به يكديگر داده باشند و اين ازدواج واقع نشود، مي‌توانند هدايايي را كه در طول دوران نامزدي به يكديگر داده‌اند از يكديگر مطالبه كنند.

نامزدي فرصتي براي آشنايي زوج‌ها و خانواده‌هاي آن‌ها است كه لازم است قواعد آن رعايت شود تا دو طرف آسيب نبينند. دوران نامزدي در اصطلاح به دوراني گفته مي‌شود كه دختر و پسر خود را براي تشكيل زندگي مشترك آماده مي‌كنند. در اين دوران نامزدها از نظر شرعي و ديني نسبت به يكديگر نامحرم هستند و تا زماني كه عقد ازدواج منعقد نشود، هيچ‌‌گونه رابطه حقوقي بين آن‌ها وجود ندارد. در مجله دلتا به شرايط و قوانين دوران نامزدي پرداخته شده است.

شرايط دوران نامزدي
طبق قانون، نامزدي باعث ايجاد علقه زوجيت و پيوند زناشويي بين دو طرف نيست؛ هرچند تمام يا قسمتي از مهريه كه براي موقع ازدواج تعيين شده پرداخته شده باشد. بنابراين اگر تمام يا قسمتي از مهريه به دختر پرداخت شده باشد، در صورت به هم خوردن نامزدي قابل استرداد است زيرا تا زماني كه ازدواج صورت نگرفته، زن مالك مهر نيست. بنابراين اگر مهريه دريافت شده است، بايد باز پس داده شود. در مواردي هم كه به دليل رعايت محرميت دختر و پسر، صيغه عقد جاري شده باشد، نيمي از مهر قابل‌استرداد است.

آيا به هم خوردن نامزدي طرف مقابل را مستحق دريافت خسارت مي‌كند؟
بر اساس قانون هر يك از زن و مرد تا زماني كه عقد ازدواج جاري نشده باشد، مي‌تواند از وصلت خودداري كند و طرف ديگر به هيچ وجه نمي‌تواند او را مجبور به اين ازدواج كند و يا به دليل امتناع از وصلت درخواست خسارت كند. در واقع زن و مرد به دليل هزينه‌هايي كه در اين دوران متحمل شده‌‌اند، نمي‌توانند درخواست خسارت كنند.

حقوق نامزدي
۱. وعده ازدواج براي ايجاد رابطه زوجيت (روابط زناشويي و جنسي) كافي نيست، حتي اگر دو طرف در مورد مهريه با يكديگر توافق كرده باشند و مرد نيز قسمتي از مهريه يا تمام آن را به زن پرداخت كرده باشد.
۲. تا زماني كه عقد نكاح بين زن و مرد جاري نشده، هر يك از آن‌ها مي‌توانند از انجام وصلت امتناع كنند و طرف ديگر به هيچ وجه نمي‌تواند وي را مجبور به ازدواج با خود كند.
۳. اگر مردي به زني وعده ازدواج بدهد، اما با او ازدواج نكند، زن به صرف امتناع مرد از ازدواج با او نمي‌تواند مطالبه خسارت كند، مگر اين كه در دادگاه ثابت كند كه مرد با وعده دروغين ازدواج وي را فريب داده و به او خسارتي وارد كرده است.
۴. اگر بين زن و مرد وعده ازدواج صورت گرفته باشد و براي اين تعهد هم وجه التزام تعيين شده باشد، به طور مثال تعيين شود كه اگر مرد به تعهد خود براي ازدواج با دختر عمل نكرد بايد مبلغ مشخصي به زن بپردازد، در صورت خودداري مرد از ازدواج، زن نمي‌تواند اين وجه التزام را از او مطالبه كند.

۵. هزينه عقد و ازدواج از نظر عرفي بر عهده شوهر است. بنابراين در صورت بر هم خوردن نامزدي، مرد نمي‌تواند اين هزينه‌ ها را از زن مطالبه كند.

۶. در صورتي كه مرد مبلغي به عنوان «شير بها» براي ازدواج به زن داده باشد اما وصلتي صورت نگيرد، مي‌تواند اين مبلغ را از زن پس بگيرد.

مطالبه هداياي دوران نامزدي
در صورتي كه دو نفر با يكديگر پيمان نامزدي بسته باشند و قول ازدواج به يكديگر داده باشند و اين ازدواج واقع نشود، طرف‌ها مي‌توانند هدايايي را كه در طول دوران نامزدي به يكديگر داده‌اند از يكديگر مطالبه كنند. همچنين اگر عين اين هدايا موجود نباشد، مي‌توانند قيمت هديه را از طرف مقابل مطالبه كنند، مگر اين كه هديه قابل نگهداري نباشد و مصرف‌ شدني باشد مانند مواد خوراكي يا اين كه اگر قابل نگهداري است، بدون اينكه طرف مقابل در از بين رفتن آن مقصر باشد از بين رفته باشد. طبق قانون، اگر قبل از دوره نامزدي بين دختر و پسر هدايايي رد و بدل شود، فقط در صورتي مي‌توانند هديه را مطالبه كنند كه آن هديه موجود باشد و در آن نيز تغييري از ناحيه هديه‌ گيرنده صورت نگرفته باشد.
پيشنهاد مطالعه : براي كسب اطلاعات بيشتر درباره استرداد هداياي دوران نامزدي مقاله ” آيا مي‌توان هداياي دوران نامزدي را پس گرفت؟ “ را مطالعه فرماييد.

مطالب بيشتر در مجله حقوقي دلتا...