مجله حقوقی دلتا

هنگامي كه صادركننده چك فوت كند،  در مجله حقوقي دلتا ميخوانيم از آنجايي كه در زمان صدور چك آن شخص زنده بوده و اين تصميم طبق اختيار او گرفته شده، بانك مي‌تواند قبل از انحصار وراثت، تعيين ورثه و بررسي اموال متوفي وجه چك را به دارنده پرداخت كند.

​

چك از جمله اسنادي است كه امروزه به جاي وجه نقد در معاملات افراد قابل استفاده است. چك معمولاً براي خريد در حال و پرداخت در آينده استفاده مي‌شود. صاحب چك پس از نوشتن مبلغ، تاريخ موردنظر براي وصول، چك را امضا مي‌كند. در تاريخ ذكر شده كه تاريخ سررسيد نام دارد، فردي كه چك را دريافت كرده‌ به بانك مراجعه مي‌كند و مقدار وجه مشخص شده را از حساب جاري فرد صادركننده دريافت مي‌كند. حال اين سؤال پيش مي‌آيد در صورتي كه صاحب چك فوت كند تكليف چيست؟ در مجله دلتا در خصوص نحوه وصول چك فرد فوت شده توضيح داده شده است.

وضعيت چك بعد از فوت
هنگامي كه صادركننده چك فوت كند، از آنجايي كه در زمان صدور چك آن شخص زنده بوده و اين تصميم طبق اختيار او گرفته شده، بانك مي‌تواند قبل از انحصار وراثت، تعيين ورثه و بررسي اموال متوفي وجه چك را به دارنده پرداخت كند. زيرا اين تصميم در زمان حيات وي اتخاذ شده است. شايان ذكر است اين امر در مواردي هم كه چك مدت دار بوده و تاريخ سر رسيد آن بعد از فوت صادر كننده است، صدق مي‌كند. ‏
بايد به اين نكته توجه داشت كه مطابق قانون امور حسبي بدهي‌هاي مدت دار (موجل) متوفي بعد از فوت او به روز مي‌شود، بنابراين چون چك در زمان حيات متوفي صادر شده، با مرگ او بدهي مدت دار او حال و به روز مي‌شود و بانك بايد قبل از تاريخ سررسيد وجه چك را به دارنده چك پرداخت كند.

​

مطالبه وجه چك از وراث
همانگونه مطرح شد وصول چك فرد فوت شده ، با توجه به قانون امور حسبي و قانون تجارت، بدون مراجعه به دادگاه امكان پذير است. اما بانك‌ها در رويه معمول از پرداخت چك به تاريخ بعد از فوت صاحب حساب امتناع مي‌كنند. در اين حالت طرح دعواي مطالبه وجه چك و درخواست صدور قرار تامين خواسته جهت توقيف وجه چك در بانك، راهكار مناسب و كاربردي به نظر مي‌رسد تا در كوتاه‌ترين زمان ممكن وجه چك دريافت شود. دادخواست مطالبه وجه چك پس از فوت صاحب حساب، بايد به طرفيت ورثه متوفي تقديم دادگاه حقوقي شود. در صورت نداشتن گواهي انحصار وراثت، مي‌توان از اداره ثبت احوال نسبت به درخواست استعلام از طريق دادگاه يا شوراي حل اختلاف آخرين محل اقامت متوفي اقدام كرد.

مطالب پيشنهادي : براي آشنايي بيشتر با چك حقوقي و كيفري مطلب “در چه شرايطي چك ؛ كيفري يا حقوقي مي‌شود؟” را مطالعه كنيد.

بر اساس قانون، هر كس با آگاهي از بسته بودن حساب بانكي خود چك صادر كند، اين رفتار وي در حكم صدور چك بي‌محل خواهد بود و به حداكثر مجازات قانوني محكوم مي‌شود.

صدور چك از حساب مسدود از جمله جرائمي است كه در قانون براي آن مجازات در نظر گرفته شده است. براي آشنايي بيشتر با اين جرم و مجازات آن در ادامه با مجله دلتا همراه باشيد.

صدور چك از حساب مسدود
از مواردي كه موجب مي‌شود بانك در برابر چك ارائه‌ شده گواهي ‌عدم‌ پرداخت صادر كند و به اصطلاح چك برگشت بخورد، زماني است كه  شخص با اطلاع از مسدود بودن حساب خود، چك صادر مي‌كند. حال اين سؤال مطرح مي‌شود كه اگر شخصي از بسته بودن حساب خود آگاه باشد اما با اين حال اقدام به صدور چك از آن حساب كند، آيا دارنده‌ چك مي‌تواند از صادر كننده شكايت كند؟ در پاسخ به اين سوال بايد گفت كه صدور چك بلامحل از حساب مسدود جرم محسوب مي‌شود و در قانون براي آن مجازات تعيين شده است.

مجازات صدور چك بلامحل
در ارتباط با صدور چك بلامحل از حسابي كه بسته است قانون صدور چك بيان مي‌كند: هر كس با علم و آگاهي از بسته بودن حساب بانكي خود چك صادر كند، اين رفتار وي در حكم صدور چك بي‌محل خواهد بود و به حداكثر مجازات قانوني محكوم خواهد شد.
طبق قانون، هركس مرتكب جرم صدور چك بلامحل شود، به شرح زير محكوم خواهد شد.
۱. چنانچه مبلغ مندرج در متن چك كمتر از ده ميليون ريال باشد، به حبس تا حداكثر شش ماه محكوم خواهد شد.
۲. چنانچه مبلغ مندرج در متن چك از ده ميليون ريال تا پنجاه ميليون ريال باشد، به شش ماه تا يك سال حبس محكوم خواهد شد.
۳. چنانچه مبلغ مندرج در متن چك از پنجاه ميليون ريال بيشتر باشد، به حبس از يك سال تا دو سال و ممنوعيت از داشتن دسته چك به مدت دو سال محكوم خواهد شد و در صورتي كه صادر كننده چك اقدام به صدور چك‌هاي بلامحل كرده باشد، دادگاه بر اساس مجموع مبالغ مندرج در متن چك‌ها مجازات را تعيين مي‌كند.
شايان ذكر است اگر ثابت شود چك‌هاي بلامحل براي معاملات نامشروع و يا ربا (سود ناروا و نامشروع) صادر شده، مجازات‌هاي ياد شده اجرا نمي‌شود؛ زيرا اصل معامله باطل و يا چك به دليل پرداخت سود نامشروع و ظالمانه صادر شده است.

مطلب پيشنهادي: براي آشنايي بيشتر با قانون چك “چند توصيه مهم براي دارندگان دسته چك” را مطالعه كنيد.

مطالب بيشتر در مجله حقوقي دلتا...

سامانه صياد (سامانه صدور يكپارچه الكترونيكي چك) به منظور متمركز كردن فرآيند صدور دسته چك‎هاي بانكي از سوي بانك مركزي به مرحله اجرا درآمده است.

چك از ابزارهاي رايج و متداول در معاملات است كه امروزه افراد به جاي پول نقد از آن استفاده مي‌كنند. اما گاهي افراد براي با مشكل وصول نشدن چك روبه رو مي‎شدند و حتي در برخي موارد موفق به دريافت وجه چك از صادر كننده نمي‎شدند و در نتيجه حق و حقوق آن ها از بين مي‌رفت. با تصويب قانون صدور چك در سال ۸۲ و تعيين ضمانت كيفري بر چك ‎هاي بلامحل، در واقع كمي از ميزان صدور چك‎ هاي بلامحل كاسته شد. اما اين مشكل در بسياري از موارد همچنان وجود داشت. در نهايت بانك مركزي جمهوري اسلامي ايران در سال ۹۷ با ايجاد سامانه اي آنلاين براي استعلام و صدور دسته چك، اقدام به ساماندهي چك كرده است. بر همين اساس سامانه صياد (سامانه صدور يكپارچه الكترونيكي چك) به منظور متمركز كردن فرآيند صدور دسته چك ‎هاي بانكي از سوي بانك مركزي به مرحله اجرا درآمده است. در مجله دلتا چك هاي صياد و مزاياي آن ها نسبت به چك هاي قديمي بررسي شده است.

مزاياي چك صياد
در اين سامانه امكان استعلام از سوابق صادر كننده چك براي دريافت‌ كننده وجود دارد كه مهم ترين مزيت براي كاهش آمار چك‌ هاي برگشتي خواهد بود. با اجرايي شدن صدور دسته‌ چك‌ هاي جديد كه علاوه بر متحدالشكل بودن، در نحوه صدور نيز از روش يكساني پيروي مي‌كنند، ارتباط متقاضي دسته‌ چك با شعبه به ارتباط متقاضي با سامانه صياد تغيير مي‌كند. بنابراين با كنار رفتن شعبه و عوامل انساني، فرآيند اعتبارسنجي، صدور و رصد استفاده از چك كاملاً مكانيزه مي‌شود و امكان اينكه صدور دسته‌ چك بر اساس روابط شعب و مشتريان شكل بگيرد، ديگر وجود نخواهد داشت. با راه‌ اندازي اين سيستم يك‌ پارچه صدور چك، اطلاعات چك به‌ صورت آنلاين در دسترس متقاضيان است كه امكان شناسايي و اعتبار سنجي را فراهم مي‌كند. مزاياي چك صياد در زير اشاره شده است.

خدمت غير حضوري دريافت چك
رفع مشكل چك‌ هاي جعلي و كاهش مخاطرات جعل برگه چك
استعلام اعتبار صاحبان حساب و صاحبان امضاء
عدم ارائه دسته‌ چك به افراد داراي سوء عملكرد
افزايش اعتبار دسته‌ چك با بررسي كامل و دقيق سوابق درخواست‌كننده
حذف قدرت شعب در صدور دسته‌چك
تفاوت چك صياد با چك هاي قديمي:
بر خلاف دسته چك ‎‎هاي معمولي كه بانك صادر كننده چك، طرح و شكل و شمايل مخصوص به همان بانك را روي چك ‎ها اعمال مي‎كرد، دسته چك صياد به صورت يكپارچه و با رنگ گلبهي و ابعاد يكسان منتشر شده است.

علاوه بر ويژگي‎ هاي ظاهري كه براي يكسان‎ سازي كليه چك‎ ها انجا گرفته، سه ويژگي امنيتي در اين چك وجود دارد.
۱. سري و سريال­ هاي چك به صورت برجسته چاپ شده و با لمس انگشت قابل تشخيص است.
۲. ويژگي ‎هاي امنيتي تصويري به شكل واتر مارك و طرح مخفي كه با قرار گرفتن چك در معرض نور مشخص مي‎شود.
۳. ويژگي در اين چك‎ ها قرار داده شده كه اصالت چك را با ابزار‎هاي خاص مي‎توان مورد بررسي قرار داد، كه اين ابزارها توسط بانكداران و اشخاصي كه استفاده مستمر از چك دارند قابل تهيه است.

شرايط دريافت دسته چك صيادي جديد
فرد متقاضي دريافت دسته‌چك جديد با مراجعه به شعبه، ثبت اوليه درخواست صدور دسته‌چك را انجام مي‌دهد و در صورت تأييد از سوي رئيس شعبه، درخواست او به‌منظور استعلام، به سامانه صياد بانك مركزي ارسال مي‌شود. چنانچه فرد متقاضي دسته‌چك جديد “صياد” ازنظر بانك مركزي، واجد شرايط دريافت دسته‌چك باشد، درخواست او از سامانه صياد به گروه صدور دسته‌چك به‌منظور شخصي‌سازي و چاپ چك ارسال و دسته‌چك جديد صادر خواهد شد.

شرايط تعويض دسته چك صياد
آنچه بانك مركزي اعلام كرده سامانه صياد به صورت ۲۴ ساعته از طريق سامانه پيامكي ۷۰۱۷۰۱ به درخواست‌هاي استعلامي پاسخ خواهد داد. براي متقاضيان دسته چك صادر مي‌شود يكي ديگر از ويژگي‌هاي صياد امكان درخواست دسته چك از طريق اينترنت است. لازم به ذكر است صياد هيچ گونه تغييري در قوانين و مقررات مربوط به چك ايجاد نمي‌كند و در بعد فرآيندي و فني از طريق اصلاح رويه‌ها را اصلاح مي‌كند. ساد ۲۴، سامانه فعال در حوزه اعلام سرقت و استعلام چك‌هاي بانكي در كشور است كه باهدف پيشگيري از جعل و كلاه‌برداري چك‌هاي سرقتي/مفقودي راه‌اندازي شده است. با ثبت چك‌هاي سرقتي/مفقودي در اين سامانه از نقل‌وانتقال آن‌ها در بازار جلوگيري كنيد و يك‌قدم جلوتر از كلاه‌برداران باشيد.

” مطالب پيشنهادي : براي كسب اطلاعات بيشتر در خصوص دسته چك توصيه مي‌شود مطلب چند توصيه مهم براي دارندگان دسته چك را مطالعه كنيد. “

مطالب بيشتر در مجله حقوقي دلتا....

پشت نويسي يا ظهرنويسي چك، نوشتن عباراتي در پشت چك است كه به منظور انتقال، ضمانت يا وكالت انجام مي‌شود.

پشت نويسي چك يكي از مواردي است كه قوانين و ضوابط خاص خود را دارد و بايد در هنگام پشت نويسي چك آن ضوابط رعايت شود، در صورتي كه برخي افراد اطلاعات اندكي درباره آن دارند. در مجله دلتا در مورد پشت نويسي يا ظهر نويسي چك، مسئوليت‌ها و ابعاد مختلف حقوقي آن بررسي شده است.

پشت نويسي چك
پشت نويسي يا ظهرنويسي چك، نوشتن عبارت يا عباراتي در پشت چك است كه به منظور انتقال، ضمانت يا وكالت انجام مي‌شود. بايد در نظر داشت كه نمي‌توان عليه فرد پشت نويس شكايت كيفري كرد و حكم جلب گرفت. در اين گونه موارد بايد به صورت حقوقي اقدام به طرح دعوي كرد.

موارد پشت نويسي چك
۱. انتقال چك
نحوه پشت نويسي چك براي وصول به اين صورت است كه دارنده چك با درج امضا در پشت چك، آن را به شخص ديگري واگذار مي‌كند. اگر مبلغ مندرج در چك در زمان مقرر توسط صادر كننده تامين نشود، بانك پرداخت كننده چك، گواهينامه‌اي مبني بر عدم پرداخت وجه چك، صادر مي‌كند.

۲. ضمانت صادركننده و يا پشت نويسي قبل
در اين نوع از پشت نويسي، شخصي ‌به عنوان ضامن و با هدف افزايش اعتبار چك نزد دارنده آن، پشت چك را امضا مي‌كند. در اغلب اين موارد، اين نوع از ظهر نويسي به منظور ضمانت از صادر كننده و يا پشت نويسي قبلي صورت مي‌پذيرد.

پشت نويس چه مسئوليت‌هايي دارد؟
در مواردي كه اين امر به منظور انتقال چك انجام شود، دارنده چك مي‌تواند در صورتي كه از زمان صدور گواهينامه عدم پرداخت وجه چك، بيش از ۱۵ روز نگذشته باشد، به پشت نويس چك مراجعه و وجه مندرج در چك را از وي مطالبه كند. البته دارنده چك مي‌تواند براي وصول به صادر كننده و يا شخص پشت نويس مراجعه كند. بر طبق قانون پس از اتمام مدت ۱۵ روزه از زمان صدور گواهي عدم پرداخت، پشت نويس هيچ گونه مسئوليتي در برابر دارنده چك ندارد و دارنده فقط مي‌تواند مبلغ مورد نظر را از صادر كننده مطالبه كند.
شايان ذكر است در شرايطي كه ظهر نويسي چك با هدف ضمانت از صادر كننده صورت بگيرد، چنانچه دارنده چك براي وصول به بانك مراجعه كند و چك به دليل عدم موجودي برگشت بخورد و سند مربوطه چك برگشتي تلقي شود، صادر كننده و ضمانت كننده مسئول پرداخت مبلغ مندرج در چك است. در اين حالت محدوديت زماني براي وصول در نظر گرفته نشده است. بنابراين دارنده چك مي‌تواند در هر زماني براي وصول مبلغ به صادر كننده و يا ضامن مراجعه كند. بايد در نظر داشت كه ظهر نويسي چك به منظور ضمانت مسئوليت بيشتري نسبت به پشت نويسي به منظور انتقال دارد.

چگونگي تشخيص هدف از پشت نويسي چك
۱. در مواردي كه نوشتن پشت چكبه منظور انتقال صورت بگيرد، فقط شخصي مي‌تواند پشت نويس انتقال دهنده باشد كه در زمان امضا، دارنده چك به حساب آيد. پس در صورتي كه پشت چك به غير از دارنده آن، توسط شخص ديگري امضا شده باشد، انتقال دهنده نيست و ضامن به حساب مي‌آيد.
۲. در صورتي كه امضا كننده قصد خود را در زمان امضا، در پشت چك درج كند، اراده امضا كننده به عنوان معيار تشخيص در نظر گرفته مي‌شود. يعني اگر امضا كننده در پشت نويس اعلام كند كه اين كار با هدف انتقال صورت گرفته است، ملاك همان عبارت خواهد بود.
۳. در صورتي كه امضا كننده قصد خود از امضا را بيان نكرده باشد و بنا بر دلايلي مشخص شود كه امضا كننده همان دارنده چك بوده است و سند مورد نظر در وجه حامل باشد، امضاي وي با هدف انتقال در نظر گرفته مي‌شود. ولي اگر در زمان امضا به عنوان شخص ثالث باشد و دارنده چك به حساب نيايد، به عنوان ضامن شناخته مي‌شود.

” مطالب پيشنهادي : براي كسب اطلاعات بيشتر در مورد چك مي‌توانيد مقاله چند توصيه مهم براي دارندگان دسته چك را مطالعه كنيد.”

مطالب بيشتر در مجله حقوقي دلتا...